Ο ναός του Αγίου Δημητρίου, ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, είναι μια μεγάλη εκκλησία βασιλικού ρυθμού χωρισμένη με 4 κιονοστοιχίες σε 5 διαδρόμους. Έχει ξύλινη στέγη, χωρίς θόλο και οι διαστάσεις του είναι 43,58μ. (μήκος) και 33 μ. (πλάτος). Το 1988 ο ναός ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO Με βάση κάποιες αναφορές, ο ναός πρωτοχτίστηκε πάνω από το λουτρό στο οποίο μαρτύρησε ο άγιος το 303. Σύμφωνα με την παράδοση, από το σημείο όπου μαρτύρησε ο άγιος άρχισε να αναβλύζει μύρο. Το 324, που ορίστηκε ο χριστιανισμός σαν επίσημη θρησκεία του κράτους, οι Θεσσαλονικείς οικοδόμησαν ένα μικρό ναό στο σημείο αυτό. Η φήμη του ναού σύντομα εξαπλώθηκε σε όλο τον χριστιανικό κόσμο διότι αποδείχτηκε ότι το μύρο είχε ιαματικές ιδιότητες. Προσκυνητές κατέφταναν από όλα τα μέρη του κόσμου για να προσευχηθούν και να θεραπευτούν. Ανάμεσα σε αυτούς προσήλθε και ο έπαρχος του Ιλλυρικού, Λεόντιος. Ο Λεόντιος θεραπεύτηκε από κάποια ανίατη ασθένεια που τον ταλάνιζε και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Άγιο, αντικατέστησε το μικρό ναό με μια επιβλητική Βασιλική το 413.
Στην πορεία του χρόνου ο ναός δέχτηκες πολλές καταστροφές και λεηλασίες.
- Το 904 λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς
- Λίγο αργότερα, το 1185, ξαναλεηλατήθηκε από τους Νορμανδούς.
- Το 1430, κατά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, ο ναός δέχτηκε μια ακόμα πιο βάναυση λεηλασία, σε σημείο που οι τοίχοι του έμειναν σχεδόν γυμνοί
- Υπέστη καταστροφή από πυρκαγιά τον 7ο αιώνα (μεταξύ 629 και 639)
- Σχεδόν αφανίστηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, κατά την οποία κάηκαν και τα 2/3 της πόλης
Ο ναός αναστηλώθηκε και παραδόθηκε στους πιστούς στις 26 Οκτωβρίου του 1949, την ημέρα της γιορτής του αγίου. Η σημερινή εκκλησία εγκαινιάστηκε το 1958.
πηγή κειμένου: